مطالعه نمونه های سفالین دوره اشکانی در سیستان ایران

سرزمین سیستان با توجه به موقعیت سوق الجیشی خود و قرار گرفتن در سرحدات شرقی کشور، نقش به سزایی را در طول تاریخ ایفاء نموده است. با استناد به منابع تاریخی تردیدی نیست که سیستان در دوره اشکانی از اهمیت و اعتبار فراوانی برخوردار بوده است، به نحوی که تاج گذاری پادشاهان اشکانی به دست خاندان سورن انجام می شد که در سیستان حکومت داشتند. علاوه بر منابع تاریخی، وجود محوطه های شاخص اشکانی همچون محوطه های کوه خواجه، قلعه سام، تپه آتشگاه و نزدیک به 400 محوطه مربوط به این دوره که در بررسی باستان شناختی سیستان شناسایی شد، مهر تأییدی بر اهمیت سیستان در طی دوره اشکانی است. با توجه به اهمیت سفال در مطالعات باستان شناسی برای شناخت فرهنگ ها و تمدن های مختلف، لازم بود تا به طور اجمالی و علمی سفال های اشکانی سیستان مورد مطالعه قرار گیرند. برای این منظور تمام سفال های اشکانی به دست آمده از بررسی باستان شناختی سیستان که طی دو فاز و در سال های 1386 و 1388 انجام شد، طبقه بندی و گونه شناسی شدند و در مرحله بعد با انتخاب نمونه های شاخص از بین مجموع سفال ها، مقایسه گونه شناختی آنها با سایر محوطه های اشکانی داخل و خارج ایران انجام شد. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه سفال های اشکانی سیستان برای پی بردن به وضعیت صنعت سفال گری این منطقه و همچنین مشخص کردن روابط فرهنگی با دیگر مناطق است. تحلیل گزارش های آماری نشان می دهد صنعت سفال گری مردم سیستان در دوره اشکانی در شرایط مطلوبی قرار دارد و اکثر سفال ها از لحاظ میزان پخت و فشردگی خمیره کیفیت خوبی دارند. همچنین مقایسه گونه شناختی وجود ارتباط با سایر مناطق به خصوص مناطق همجوار را تأیید می کند. پایان نامه حاضر در پنج فصل تدوین شده است که هر فصل با توجه به موضوع مورد بحث به بخش های متعدد تقسیم می شود. فصل اول شامل کلیات طرح تحقیق است که به اهداف پژوهش، سوالات اصلی پژوهش و فرضیاتی در پاسخ به سوالات مذکور و همچنین دلایل لزوم چنین مطالعه ای پرداخته می شود. در فصل دوم به طور خلاصه به مباحث جغرافیای طبیعی سیستان پرداخته شده است. فصل سوم شامل دو بخش است؛ بخش اول در مورد سیستان در دوره اشکانی با استناد به منابع تاریخی است و بخش دوم به اهمیت سیستان در دوره اشکانی با استناد به مطالعات باستان شناسی پرداخته می شود. فصل چهارم مهم ترین فصل پایان نامه حاضر است که به مطالعه سفال های اشکانی سیستان می پردازد. در این فصل سفال های مورد نظر طبقه بندی و گونه شناسی می شوند و مطالعات آماری به شکل جدول بیان می شود. طرح و عکس نمونه های سفالین، جدول ویژگی سفال ها و همچنین جدول مقایسه گونه شناختی در آخر این فصل آمده است. فصل پنجم و آخر این پایان نامه شامل سه بخش است. بخش اول به تحلیل مطالعات آماری، طبقه بندی و گونه شناسی و مقایسه گونه شناختی سفال های اشکانی می پردازد. بخش دوم شامل ارزیابی فرضیات مطرح شده است و بخش آخر نیز شامل جمع بندی و نتیجه گیری از کل پایان نامه می شود.